Powiat działa na podstawie ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. nr 142, poz. 1592 z 2001 r. - tekst jednolity, z późn. zm.), Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów (Dz. U. nr 103, poz. 652 z późn. zm.) oraz Statutu Powiatu Włocławskiego - szczegółowe zapisy zawiera Statut Powiatu.
Status Powiatu Włocławskiego uchwalony został uchwałą nr XX/199/16 z dnia 15 listopada 2016r.